Door de opkomst van social media is er meer dan eens sprake van een trial by media. Een burger of verdachte wordt door het publiek al veroordeeld voor een misdrijf, terwijl de rechter er nog geen uitspraak over heeft gedaan.
Mohammed Ismail vertelt in dit artikel over de gevaren van trial by media. Wanneer is er sprake van trial by media en wat is de invloed hiervan op de uitspraak van de rechter?
Stel je bent verdachte geworden in een grote strafzaak, waarbij de hele vaderlandse pers aanwezig is om verslag uit te brengen. Je voelt de hete adem van de pers in je nek hijgen. Je wordt plotseling een publiek figuur, maar niet op de manier waarvan je als kind stiekem weleens had gedroomd. Ieder woord dat je zegt en elke stap die je zet, worden nauwlettend gevolgd door een peloton aan journalisten, klaar om elk detail van je leven te verslaan. Welkom in de wereld van ‘trial by media’, waarin jouw lot niet langer alleen bepaald wordt door de rechtszaal, maar ook door de krantenkoppen, podcasts en de trending topics op social media.
De Mallorca-zaak
De Mallorca-zaak is uitgebreid in de media besproken en ook in de Ad Informatie is er geschreven over de zaak. De zaak is tot een einde gekomen en uiteindelijk is er niemand veroordeeld voor het overlijden van Carlo Heuvelman. Sanil B, Mees T en Hein B zijn alle drie door het gerechtshof vrijgesproken van het overlijden van Carlo Heuvelman. Het hof heeft hierin ook meegewogen dat de straf van de drie mannen lager moet zijn vanwege de ongekende media-aandacht in deze zaak. Het Openbaar Ministerie (OM) had hiervoor al gewaarschuwd bij de start van het proces: zo zette het OM een oproep op hun website om te stoppen met de digitale heksenjacht jegens de Hilversummers want dit zou kunnen leiden tot strafvermindering. Een profetische uitspraak in retrospectief.[1] Niet veel later - na het requisitoir - zat er een hoofdofficier van justitie bij een talkshow om de zaak opnieuw te requireren. Hiermee kwam de zaak nog meer in de media terecht. Ook de advocaten van de Hilversummers waren niet schuw voor de aandacht van de media. Je zou toch denken dat juist de rechtszaal het exclusieve podium is om de feiten te beslechten, om van gedachten veranderen en om te debatteren over de feiten? Door de zaak in de media te behandelen wordt er voorop gelopen op de waarheidsvinding. De waarheidsvinding die op zitting plaats had moeten vinden. Het Hof Leeuwarden heeft in het arrest gesproken over de extreem indringende wijze waarop verschillende (sociale) media met de zaak zijn omgegaan. Zo zijn op het internet de portretten, berichten, reacties en de volledige naamgegevens van de verdachten veelvuldig gedeeld. Door de publieke opinie zijn zij veroordeeld voor het overlijden van Carlo Heuvelman, een feit waarvoor nu geen veroordeling volgt. Kortom, er was sprake van een trial by media.
Vrouwe Justitia
Vrouwe Justitia draagt een blinddoek, houdt een weegschaal vast en in haar andere hand een zwaard. De blinddoek symboliseert de noodzaak van onpartijdigheid in de rechtspraak, waarbij geen onderscheid wordt gemaakt op basis van status, om zo elke vorm van partijdigheid te vermijden. De weegschaal staat voor het streven naar evenwicht, waarbij rechters zorgvuldige afwegingen maken om tot een passende uitspraak te komen. Het zwaard vertegenwoordigt de beslissende rol van de rechter bij het vellen van een oordeel. Na de uitspraak in het hoger beroep ontploften de sociale platforms met de verontwaardigde reacties. Hoe kan het dat ‘de daders’ worden vrijgesproken? Er zou zelfs sprake zijn van vooringenomenheid. De veroordelingen voor de andere feiten sneeuwden daaraan onder. Het feit dat de hoofdverdachten vrij werden gesproken van de dood van Heuvelman leidde tot maatschappelijke verontwaardiging.
Vertrouwen op het rechtssysteem
In deze tijd van ‘trial by media’ moeten we ons afvragen hoe dit onze perceptie van gerechtigheid beïnvloedt. Terwijl sociale media een platform bieden voor vrije meningsuiting en debat, kunnen ze ook leiden tot een eenzijdige veroordeling zonder nuances van een juridische procedure te begrijpen. De symboliek van Vrouwe Justitia herinnert ons eraan dat rechtvaardigheid gebaseerd moet zijn op onpartijdigheid en grondige afweging, niet op de luidste stemmen in het publieke debat. Het is essentieel dat we als samenleving blijven vertrouwen op een rechtssysteem dat, hoewel niet perfect, is ontworpen om rechtvaardig en onpartijdig te zijn. Laten we voorzichtig zijn met het vormen van onze meningen op basis van fragmentarische informatie en ons bewust blijven van de kracht en de gevaren van ‘trial by media’. Alleen door een eerlijke en zorgvuldige benadering kunnen we recht doen aan de idealen van Vrouwe Justitia en werken aan een rechtvaardigere samenleving.
